|
Pomnik Walki i Męczeństwa odsłonięto 5 września 1969 r. w 30. rocznicę zajęcia Bydgoszczy przez Niemców i pierwszych 48 publicznych egzekucji hitlerowskich na rynku w Bydgoszczy 8 września 1939 r.
Pomnik projektu Franciszka Masiaka ustawiono na miejscu zachodniej pierzei Starego Rynku, którą Niemcy rozebrali w 1940 r. (patrz: Zachodnia pierzeja Starego Rynku).
7,5-metrowej wysokości pomnik przedstawia wykonaną z brązu grupę postaci w momencie egzekucji. Na cokole napis "W hołdzie ofiarom faszyzmu 1939-1945".
Ideą budowy pomnika było uczczenie pamięci kilkudziesięciu bydgoszczan, rozstrzelanych 9. i 10. września 1939 r. przed stopniami nieistniejącego już kościoła jezuickiego stojącego w linii rozebranej w 1940 r. zachodniej pierzei Starego Rynku. Przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Aleksander Schmidt chciał jednak, by był to pomnik martyrologii całej "ziemi bydgoskiej" (tj. obszaru województwa bydgoskiego).
Ogłoszony konkurs na pomnik wygrał projekt Wacława Kowalika z Warszawy. Przedstawiona na nim smukła postać Nike stała na wysokim cokole otoczonym płaskorzeźbami. W jednej ręce trzymała opuszczony w dół miecz, w drugiej - wzniesionej - bukiet kwiatów. Wysokość konstrukcji miała sięgać aż 23 metry!
Do realizacji zwycięskiej pracy nigdy jednak nie doszło.
W 1965 r. dyrektor Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Zbigniew Czerski, zaczął forsować pomysł zbudowania w miejscu nieistniejącej zachodniej pierzei Starego Rynku muzeum martyrologii, które miało jednocześnie pełnić rolę pomnika. Miała to być potężna szklano-aluminiowa bryła na filarach, z otwartą przestrzenią parteru. I ten pomysł upadł. Za to władze wojewódzkie i miejskie zwróciły się z prośbą o zaprojektowanie pomnika do prof. Franciszka Masiaka z Warszawy. Jeden z jego modeli spodobał się na tyle, że po kilku kolejnych poprawkach został zaakceptowany do realizacji. Do tego doszedł, pod hasłem upamiętnienia całej "ziemi bydgoskiej", szaniec. Umieszczono w nim 80 bloków piaskowca o łącznej długości 30 m i wysokości 3,5 m.
W ostatnich latach ze Starego Rynku usunięty został kamienny szaniec, oryginalnie okalający pomnik.
W wyniku ogłoszonego w 1963 r. konkursu na pomnik wybrano i zatwierdzono do realizacji inny projekt - pomnik przedstawiający postać Nike na wysokim cokole. Władze miasta planowały jednak wprowadzić poprawki do projektu, na które nie zgodził się jego autor, dlatego od niego odstąpiono. Wobec tego do Bydgoszczy przypadkowo trafił obecny monument, który oryginalnie miał upamiętniać bohaterów getta żydowskiego w Warszawie. Tutaj po wydarzeniach Marca 1968 r. i antysemickich posunięciach PZPR, władze zrezygnowały z ustawienia gotowego już pomnika, którym zainteresowano się w Bydgoszczy.
|
