O Bydgoszczy

Licząca w przeddzień I rozbioru Polski (1772 r.) tylko około 900 mieszkańców Bydgoszcz, określana jako mała rolnicza mieścina wielkopolska, tuż po włączeniu do zaboru pruskiego stała się obiektem intensywnych, planowych działań rozwojowych prowadzonych przez nowe władze pruskie. W ten sposób, wobec nieosiągniętych zamiarów zagarnięcia bogatych i dużych miast: Gdańska i Torunia już w I zaborze, król pruski zdecydował się na stworzenie nowego silnego ośrodka na wschodnich krańcach swojego powiększonego państwa. Wskutek tego po 149 latach rozbiorów - u progu II Rzeczypospolitej Bydgoszcz była miastem już sto razy większym - liczyła ok. 90 tys. mieszkańców.

 

Drugi okres ponownie sterowanego rozwoju Bydgoszczy, decydującego o jej dzisiejszym kształcie, to lata PRL, po tym, jak proletariacki charakter Bydgoszczy, sprzyjający nowej władzy socjalistyczno-robotniczej po II wojnie światowej w Polsce zdecydował o przeniesieniu tu z Torunia siedziby władz wojewódzkich (i wszystkich tego miastotwórczych konsekwencji), które powinny być pod stałą kontrolą mas pracujących i partii demokratycznych, a w Toruniu prawdopodobnie województwo byłoby pod naciskiem mieszczaństwa, kryjącego w sobie pozostałości reakcyjne (zobacz: Historia Bydgoszczy).

 

Dzisiejszy charakter Bydgoszczy i jej znaczenie pochodzą więc z tych dwóch ww. okresów.

Charakteru i klimatu dzisiejszej Bydgoszczy nie tworzy jej historia, zabytki okresu przedindustrialnego czy Stare Miasto, ale przede wszystkim architektura kamienic czynszowych z przełomu XIX i XX wieku oraz nadrzeczne położenie. Wtedy właśnie - w XIX w. nastąpił największy w historii rozwój tego miasta, w znacznej mierze inspirowany i kierowany przez władze zaboru niemieckiego. Na północ od Starego Miasta i rzeki Brdy pod budowę przeznaczono wówczas rozległy obszar - dzisiejsze Śródmieście - który szybko zabudowano stylowymi kamienicami eklektyczno-secesyjnymi. To właśnie ta zabudowa stanowi znaczny procent budynków w Bydgoszczy i kształtuje jej dzisiejsze oblicze.

 

Chociaż Bydgoszcz nie należy do dużych i wyjątkowo atrakcyjnych ośrodków turystycznych, nie posiada unikatowych walorów ani zabytków o wysokich wartościach artystyczno-historycznych, a w fachowych klasyfikacjach atrakcyjności turystycznej nie jest uwzględniana (więcej tutaj), to jednak ma pewne atrybuty, którymi może pochwalić się przed gośćmi, którzy tutaj zawitali.
Najstarsze, choć niezbyt liczne zabytki Bydgoszczy zgrupowane są w rejonie Brdy i Starego Miasta. Jest to średniowieczna część Bydgoszczy, w której jednak dominuje zabudowa XIX-wieczna w postaci czynszowych kamienic. Natomiast na północ od niej zlokalizowane jest Śródmieście - dzielnica rozbudowywana w czasach zaboru pruskiego, gdzie znajdują się przykłady ciekawej architektury secesyjnej i eklektycznej.
Głównym wyróżnikiem Bydgoszczy jest Kanał Bydgoski i nadrzeczne położenie miasta, jako że nie posiada ono innych zabytków architektury o wyższych niż skala regionalna wartościach historycznych i artystycznych.

 

Bydgoszcz nie należy do najstarszych polskich miast - została lokowana dopiero w 1346 r. i przez następne stulecia była miastem niewielkim, a jej szybszy rozwój, determinujący dzisiejsze znaczenie i wizerunek, miał miejsce jeszcze później – w czasach zaboru pruskiego (1772-1920). Dlatego Bydgoszcz nie może pochwalić się wyjątkowymi zabytkami gotyckimi, renesansowymi, barokowymi czy specyficznym „duchem historii”, ani też swoim udziałem w kształtowaniu wydarzeń historycznych. Czasy największej prosperity Bydgoszczy przypadały na okres rozbiorowy, kiedy to z „małej rolniczej mieściny wielkopolskiej” (>>>) liczącej w przededniu I zaboru ledwie około 900 mieszkańców wyrosła Bydgoszcz, ożywiona staraniem protekcyjnych działań władz pruskich, na duży ośrodek gospodarczy. Z okresu zaborów właśnie pochodzą niezłe przykłady zabudowy śródmieścia Bydgoszczy w stylach klasycyzmu, secesji, eklektyzmu. To one tworzą dziś oblicze i klimat Bydgoszczy.

:: Historia Bydgoszczy  

 

Bydgoszcz leży na Kujawach, nad rzeką Brdą (od 1973 r., poprzez włączenie miasta Fordonu w swoje granice, opiera się wschodnimi krańcami o Wisłę), w Kotlinie Toruńskiej, 47 km na zachód od Torunia. Obok Torunia jest drugim miastem stołecznym województwa kujawsko-pomorskiego (zobacz na mapie) i kolejnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym województwa. Posiada m.in. filharmonię, operę, teatr dramatyczny, kilka szkół wyższych, w tym Uniwersytet Kazimierza Wielkiego (utworzony w 2005 r.), Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy (utworzony w 2006 r.), Collegium Medicum UMK w Toruniu, Akademię Muzyczną, jednak uczelnie bydgoskie plasują się na ostatnich miejscach rankingów.
W Bydgoszczy krzyżują się linie kolejowe z Gdańska, Torunia, Inowrocławia, Piły oraz drogi samochodowe: nr 5 z Poznania do Gdańska, nr 10 z Torunia i Warszawy do Szczecina, nr 25 z Koszalina do Kalisza.

 

Najstarsza, tj. lokacyjna część Bydgoszczy leży na prawym brzegu Brdy, na wąskiej przestrzeni między Brdą a górnym tarasem Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, wznoszącym się do 70 m n.p.m. Natomiast suche piaszczyste dno Pradoliny, wznoszące się ku północy ponad dzisiejszą dolinę Brdy na jej lewym brzegu zajmuje XIX-wieczna zabudowa Śródmieścia. Od północy dochodzi ono do zwartego obszaru lasów.
Położenie Bydgoszczy nad ujściowym odcinkiem Brdy do Wisły (ok. 10 km od ujścia) oraz powstanie po 1772 r. Kanału Bydgoskiego spowodowało, że w czasie zaboru pruskiego stała się Bydgoszcz węzłem wodnym na szlaku wschód-zachód.
Jednocześnie Brda stwarza dobre możliwości kajakowe i jest pięknym, ponad 200-km szlakiem spływów.

 

Bydgoszcz traktowana jest jako zachodni ośrodek dwuczłonowej aglomeracji bydgosko-toruńskiej. Jako duże miasto jest per capita drugim po Toruniu centrum gospodarczym i ekonomicznym: spośród 18 największych firm kujawsko-pomorskiego jedna znajduje się w Bydgoszczy; ranking Atrakcyjności Inwestycyjnej 2012 lokuje Bydgoszcz na wysokiej - czwartej pozycji w województwie kujawsko-pomorskim (>>>). Wprawdzie w kolejnych badaniach Diagnozy Społecznej (dot. jakości życia w miastach >>>) Bydgoszcz plasuje się z roku na rok na niższych pozycjach, a w sferze pozyskiwania funduszy unijnych miasto wykazuje się niewielką aktywnością, czego wyrazem jest mała liczba składanych wniosków (Bydgoszcz w rankingach tutaj), to jednak ogólna sytuacja ekonomiczna Bydgoszczy jest zadowalająca, co bezpośrednio przekłada się na stan miasta i jego infrastruktury. Wędrując ulicami Bydgoszczy można znaleźć miejsca zadbane i reprezentacyjne, jak np. Wyspa Młyńska, odnowiona niedawno dzięki funduszom europejskim.

 

 

Dla zdecydowanej większości Polaków Bydgoszcz jest miastem nieznanym, nieciekawym i niewyróżniającym się specyficznymi i konkretnymi cechami. Inni o Bydgoszczy słyszeli tylko tyle, że leży gdzieś w okolicach Torunia, a inni nie potrafią wskazać jej precyzyjnej lokalizacji. Są też tacy, którzy na hasło "Bydgoszcz" ripostują: "konflikt z Toruniem".
Wiele osób nie ma jednak żadnych spontanicznych skojarzeń, tym bardziej skojarzeń dotyczących tematycznie atrakcyjności turystycznej czy wydarzeń historycznych, a więc cech decydujących o tożsamości i wyjątkowości miasta.
Wynika to przede wszystkim z przeszłości Bydgoszczy, która zawsze w historii była miastem niewielkim, przeciętnym i nie wybiła się żadnym szerszym osiągnięciem, wydarzeniem, osobistością, wyjątkowym obiektem, tradycją czy w końcu znaczeniem politycznym...  | 

czytaj dalej  

 

Już od ponad półtora stulecia Bydgoszcz dominuje nad Toruniem, dotąd jednym z kilku największych i najważniejszych miast I Rzeczypospolitej. W połowie XIX w., w okresie zaboru pruskiego (niemieckiego), który był najlepszym czasem w całej 670-letniej historii Bydgoszczy, miasto to osiągnęło poziom liczby ludności jaką posiadał Toruń, a w następnych latach dysproporcja znacznie wzrastała na korzyść Bydgoszczy, przy jednoczesnej degradacji Torunia. Jest to zasługą i konsekwencją nie tylko sterowanego przez władze niemieckie rozwoju Bydgoszczy zaraz po włączeniu jej do Królestwa Prus w 1772 r., ale przede wszystkim skutecznych zabiegów politycznych elit bydgoskich o umiejscowienie w mniejszej jeszcze wtedy Bydgoszczy, siedziby  departamentu bydgoskiego z jednoczesną likwidacją departamentu toruńskiego i włączeniem 2-krotnie większego od Bydgoszczy Torunia do departamentu bydgoskiego.

czytaj dalej