Makieta zamku | Zamek w Bydgoszczy

Makieta średniowiecznego zamku starostów bydgoskich znajduje się przy ul. Grodzkiej u wylotu ul. Przy Zamczysku. Nie jest to wprawdzie precyzyjna lokalizacja w miejscu istnienia zamku, ale jednak wygodna i najbardziej możliwie zbliżona do rzeczywistej. Zamek bowiem stał w miejscu, które dziś można wyznaczyć jako narożnik ul. Grodzkiej i Przy Zamczysku. Został wysadzony w powietrze jesienią 1656 r. - w czasie 'potopu' szwedzkiego i odtąd leżał w gruzach przez kolejne stulecia, rozbieranych coraz bardziej jako materiał do nowych budów. Ostatecznie grunt i marne szczątki zamku zostały sprzedane w 1895 r. z przeznaczeniem na rozbiórkę do fudamentów, a niewielkie wzgórze i otaczającą go fosę wkrótce zniwelowano. W ten sposób dzisiaj obszar ten nie posiada żadnych śladów dawnej warowni. Na miejscu południowej fosy zamkowej w 1903 r. zbudowano w stylu neogotyckim kościół protestancki, od 1946 r. katolicki o. jezuitów pw. św. Andrzeja Boboli.

Makieta nie jest rónież wiernym wizerunkiem dawnego zamku bydgoskiego. Został on bowim zniszczony 360 lat temu, a wcześniej nie powstały żadne precyzyjne, a tym bardziej pomiarowe rysunki czy plany. Stąd prezentowana dziś makieta jest jedynie swobodną próbą rekonstrukcji.

Powstanie zamku w Bydgoszczy było inicjatywą króla Kazimierza Wielkiego, znanego z historii jako fundatora wielu fortec obronnych w państwie polskim. Zamek, przy którym wkrótce powołano do życia miasto Bydgoszcz, był więc jednym z takich zamków stricte obronnych, zbudowanym w latach ok. 1343-1360 przy granicy Królestwa Polskiego z państwem krzyżackim (obok zamku z Nakle nad Notecią, Złotorii koło Torunia).

Zamek ulokowano na wyspie na Brdzie, w miejscu wcześniej tu istniejącego drewniano-ziemnego grodu (czytaj: Historia Bydgoszczy). Było to czworoboczne założenie o wymiarach ok. 50 x 40 m, wzorowane na standardowych zamkach krzyżackich, złożone z prostopadle ustawionych trzech budynków z dziedzińcem wewnętrzym (ok. 35 x 14 m), którego czwartą ścianę tworzyła wieża bramna z murem parawanowym od strony południowo-wschodniej. Tędy prowadziła główna droga do zamku.
Poza funkcją obronną zamek był też siedzibą starostów królewskich (aż do rozbiorów), a w międzyczasie w latach 1370-1377 władał zamkiem wnuk Kazimierza Wielkiego, książę słupski Kazimierz, po nim książę opolski Władysław do 1390 r.

W czasie wielkiej wojny polsko-krzyżackiej (1409-1411) zamek i miasto zostały zajęte w 1409 r. przez Krzyżaków, po tym jak bydgoszczanie na własną rękę atakowali płynące Wisłą statki toruńskie, wkrótce jednak wojska polskie odzyskały je szturmem.

Po zakończeniu polsko-krzyżackiej wojny 13-letniej (1454-1466) i likwidującym państwo krzyżackie II pokoju toruńskim zamek stracił militarne znaczenie. W 1441 r. wraz z całym bydgoskim starostwem został przekazany pod zastaw pokaźnego długu, zaciągniętego przez króla Władysława Warneńczyka. Kolejni starostowie - wierzyciele króla nie wykazywali się dbałością o zamek, który przechodząc z rąk do rąk nie był ani remontowany, ani tym bardziej modernizowany i postępował ciągłej degradacji, do tego stopnia, że kolejni starostowie nie zamieszkiwali już tu, a w prywatnych domach w mieście. Dopiero starosta Jerzy Ossoliński podniósł zamek i rozbudował go o formy bastionowe w latach 1635-1650 r.
Wkrótce jednak zamek popadł w ostateczną ruinę w czasie potopu szwedzkiego w 1656 r. wysadzony w powietrze. W 1773 r., po włączeniu w ramach I rozbioru Polski do Królestwa Prus resztki zamku rozebrano, ostatecznie w końcu XIX w., kiedy też zasypano pozostałości fos.